معانی بینمعانی بيّن، معانیای هستند که خود به خود روشن و معلوماند و نیازی به تعریف یا اثبات ندارند. ۱ - اقسام معانی بيّنمعانی بيّن، معانیای هستند که خود به خود روشن و معلوماند و نیازی به تعریف یا اثبات ندارند. معانی بيّن بعضی عقلی محض و بعضی محسوس به حواس باطنی وبعضی هم محسوس به حواس ظاهری هستند. بنابراین معانیای که در عقول و اذهان متصوراند یا خود به خود بیّن بوده و بی نیاز از اکتساب هستند و یا این گونه نیستند. ۲ - اقسام معانی بی نیاز از اکتسابقسم اول سه صنف است: ۱. یا معقول محض است، مانند وجود، وجوب، امکان، امتناع؛ ۲. یا محسوس به حواس ظاهری میباشند، مانند حرارت، برودت، سیاهی، سفیدی، نور، ظلمت؛ ۳. یا به حواس باطنی و نفس ادراک میشوند، مانند: شادی، غم، ترس، سیری، گرسنگی. ۳ - فرق میان معانی معقول و محسوسفرق میان معقول محض و دو صنف دیگر این است که در معقول محض، صورتهای کلی را میجوییم که حواس نقشی در ادراک جزئیات آن صورتهای کلی ندارند. و اگر چه آن جزئیات مقارن محسوسات باشند، ولی از شأن عقل این است که به نیروی تمییز، آن صورتها را به تنهایی و مجرد از محسوسات ملاحظه کند، و به تجرید از محسوسات، کلی میشوند. و اما مقصود از محسوس و مُدرَک، صورتهای کلیای هستند که عقل از جزئیات انتزاع کرده است. و جزئیات مُدرَک حواس ظاهر یا باطن هستند و هر چند این تصورات در مبادی فطرت به نوعی اکتساب شبیه به استقرا صورت میبندند، اما عقل بعد از آن که این صور حاصل شد، توجهی به چگونگی اکتساب آنها نمیکند. و از این رو آنها بیّن و اولی التصورند. هر آن چه نزد عقل، بیّن باشد نیازی به حد و رسم ندارد. ۴ - معانی غیر بیّنو اما معانی غیر بیّن یا مرکب و معلولاند ولی مقومات و علل آنها از امور بیناند که در این صورت میتوان آنها را به وسیله حد تام تحصیل و اکتساب نمود؛ و یا آن معانی بسیط یا غیر معلول هستند ولی معلولات، اعراض ذاتی و غیر ذاتی، خواص و لوازمش بیّن میباشند که در این صورت میتوان آن معانی را به وسیله رسوم، اکتساب و تحصیل نمود؛ و اما اگر آن امور غیر بیّن، شبیه یا ضدی داشته باشد ممکن است به وسیله مثالی بر آنها واقف باشد. و اگر معانی غیر بیّن باشد و نیز مقومات، علل، معلولات و عوارض آن هم غیر بیّن باشد دیگر هیچ راهی برای شناخت آن وجود ندارد. [۲]
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۴۹.
۵ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۶ - پانویس
۷ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «معانی بیّن»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۸. ردههای این صفحه : اصطلاحات منطقی | مفاهیم منطقی
|